SORUMLULUK VERME BİLİNCİ / Rehberlik Servisimiz / Mavi Dünya Anaokulları

SORUMLULUK VERME BİLİNCİ

VELİLERİMİZ İÇİN ÇOCUKLARIN KİŞİLİK GELİŞİMLERİNİ DESTEKLEMEDE YAPILACAK OLANLAR __SORUMLULUK VERME BİLİNCİ__

Sorumluluk nedir?

Sorumluluk, bireyin uyum sağlaması, üzerine düşen görevleri yerine getirmesi ve kendine ait bir olayın başkaları üzerindeki etkilerin sonuçlarını üstlenmesi, başkalarının haklarına saygı göstermesi ve kendi davranışlarının sonuçlarına sahip çıkabilmesi olarak tanımlayabiliriz.

Sorumluluk duygusunun gelişimi

Sorumluluğu öğrenmekte tıpkı diğer becerileri öğrenmek gibidir. Çocuk ne kadar denerse bu konuda o kadar çok başarılı olur. Çocuğun kendi kendini yöneten, yük benlik saygısına sahip, doyumlu bir birey olarak gelişmesi, büyük ölçüde ona sağladığı fırsatlara ve ebeveyn yaklaşımına bağlıdır.

Koruyucu ebeveyn yaklaşımı, çocuğun bağımsızlık ve sorumluluk hissetmesini engeller. Ebeveynler iyi niyetle yaklaştıklarını düşünerek çocukları için her şeyi yapmaları gerektiğine inanırlar ve onların bütün yaptıklarından kendilerini sorumlu hissederler. Yemeğinden giyimine, hobi ve arkadaş seçimlerine kadar, çocuk kararlarını kendi verebilir. Çünkü onlara göre çocukların davranışları kendi anne babalıklarının yeterliliğini yansıtır. Fakat çocuklarını bütün sonuçlardan koruduklarını, onların öz güvenlerini ve bağımsızlıklarını yok edebilirler. Bir başka aile tutumu olması, destekleyici yaklaşım, çocuğun sınırlar içinde karar vermesine ve bu kararların sorumluluğunu taşımasına olanak tanır. Bu yöntem, sorumluluk almayı içeren bir yaklaşımdır. Aynı zamanda öz disiplini, yani kendi kendini yönlendirme yeteneğini geliştirir. Bu tutumu benimseyen aileler, evdeki işler konusunda çocuktan yardım beklediklerini açıkça belirtirler. Böylece başlangıçta çocuğun acemice yapacağı bu daha sonra deneyime ve sorumluluğa dönüşecektir. Bu nedenle iki buçuk yaşında başlayarak döke saça da olsa çocuğun çorbasını kendi başına içmesine fırsat vermek, kendi odasında kendi yatağına yatmasına ortam hazırlamak, sofra hazırlama, alışveriş, araba temizliği gibi konularda onun yardımını beklemek, ‘sorumluluk’ konusunda çocuğu cesaretlendirici ve destekleyici bir ortam sağlar. Bu ortam, çocuğun kendi kendine yetmesine ve kendini yönetmesine fırsat vereceğinden onun kendine olan güvenini de arttıracaktır. Çocuğun yaşı kaç olursa olsun sorumluluk almayı öğrenmenin anlamı, şu 3 alanda kabul edilebilir davranışlar gösterebilmektir:

- Kurallara uymak,

- Sağduyu kullanmak,

- Tercihlerin ya da seçimlerin sonucuna katlanmak

Ancak sorumluluk, başkalarının söylediği her şeyi yerine getirme olarak düşünülmemelidir. Ebeveyninin, öğretmeninin ya da çevrenizdeki herhangi birinin söylediklerini yerine getiren çocuğa sorumlu çocuk gözüyle bakamayız. Bu şekilde davranan çocuk, gerektiğinde öncelik vermesi gereken konuların ayrımını yapabilmelidir. Örn: ertesi gün dersi varken, arkadaşı çağırdı diye gezmeye giden çocuk sorumlu çocuk değildir.

Çocukta sorumluluk bilinci nasıl kazandırılır?

Çocuğumuzdan beklentilerimizin gerçekleşmesi durumuna göre onun sorumluluklarını öğrendiğini ya da öğrenmediğini düşünürüz. Her ebeveynin farklı beklentileri olacaktır. Her çocuk aynı zamanda, aynı sorumluluğu alamaz. Çocukların kişilik özellikleri, fiziksel yapıları dikkate alınmalıdır. Burada önemli olan kendi işini yaparken engellenmemesidir. Koruyucu anne-babalar bebeklikten itibaren ‘o yiyemez, çocuktur’ , ‘o giyemez, çocuktur’ deyip çocuğun her işini kendileri yaparlar. Sık sık görürüz; bir soru sorulduğunda çocuğun yerine cevap vermeye kalkan anne-babaları. İşte bu ve benzeri davranışlar çocukta sorumluluk duygusu, kişilik gelişimini olumsuz etkileyen ebeveyn tutumlarıdır. Her ihtiyacı anne-baba tarafından karşılanan, devamlı neyi nerede ve nasıl yapacağı kendisine hatırlatılan, yanlış yaptığında azarlanan ve kınanan çocuklar, gölge bir kişiliğe sahiptir. Anne babaya sormadan bir iş yapmayı tercih etmezler, kendilerine güvenlerini kaybedebilirler. Karşılaştıkları bir problemi çözmekte güçlük çekebilirler. Böyle çocuklarda okul korkusu çok yaygındır, okula uyum sağlamakta zorlanabilirler. Duygularını, tepkilerini rahatça ifade etmesine, gerektiğinde

‘hayır’ demesine izin verilmeyen çocuklarda bağımsız bir kişilik gelişmediği için sorumluluk duygusu kazanmakta da zorlanırlar.

‘ o daha çocuk, kendi başına karar veremez.’ ,’onun için doğru olanı yapıyoruz.’ , ‘hayır, öyle demek istemiyorsun. ‘ cümleleri sıklıkla kaçınılması gereken cümlelerdir.

Değişik yaş gruplarındaki çocukların alabilecekleri sorumluluklar

2 ve 3 yaş çocuklarının alabilecekleri sorumluluklar

-oyuncakları toplamak, onları yerine koymak,

-kitap ve dergileri gerekli yerlere koymak,

-peçete, tabak ve çatal kaşıkları sofraya koymak (ama istenen biçimde olmayabilir.)

-bir şeyler yedikten sonra kendi kirli tabaklarını kaldırmak,

-kendisiyle ilgili bazı durumlarla ilgili seçme imkânın sunulması sonucunda karar verme yeteneğinin gelişmesi,

-yardımla giyinmek ve soyunmak.

4 yaş çocuklarının alabilecekleri sorumluluklar

-sofrayı kurmak,

-oyun oynadıktan sonra oyuncaklarını veya kendine ait eşyaları yerlerine kaldırmak,

-oyun oynarken nerede olacağını anne-babasına söylemek,

-toz alma gibi basit ev işlerinde anneye yardım etmek,

-alışveriş dönüşü malzemelerin yerleşmesine yardımcı olmak,

-alışveriş sırasında malzemelerin raflardan alınmasına yardımcı olmak,

-basit bazı yiyeceklerin hazırlanmasına yardım etmek.

5 yaş çocuklarının alabilecekleri sorumluluklar

-sofrayı, her şeyi yerli yerine koyarak hazırlamak,

-yatakları düzeltmek ve odasını temizlemek,

-basit bir kahvaltıyı hazırlamak,

-yedikten sonra kirlilerini kendi başına kaldırmak,

-giyeceklerini önerileri dikkate alarak seçmek ve kendi başına giyinmek,

-telefona gerektiği şekilde cevap vermek,

-ayakkabılarını bağlamayı öğrenmek,

-kendi kendine hazırlanmak (saçını tarama).